Ból po lewej stronie kolana – o czym może świadczyć?

Wypukłą powierzchnię stawową tworzą dwa kłykcie kości udowej – boczny i przyśrodkowy, które stykają się z lekko wklęsłymi powierzchniami kłykci kości piszczelowej – bocznym i przyśrodkowym. Od strony przedniej do nasady dalszej kości udowej przylega rzepka. Kłykcie kości udowej od strony dolnej są bardziej płaskie, powodując większe przyleganie do niezbyt wgłębionych kłykci kości piszczelowej, a tym samym zyskując znaczną stabilizację w pozycji wyprostnej stawu. Od strony tylnej oba kłykcie kości udowej są zdecydowanie wypukłe i niezbyt dopasowane do lekko wgłębionych kłykci kości piszczelowej. Uzupełnieniem powierzchni stawowych między kością udową i piszczelową są dwie łąkotki – boczna i przyśrodkowa (meniscus lateralis et medialis). Łąkotki od strony kości udowej są wklęsłe, od strony kości piszczelowej bardziej płaskie. Na przekroju poprzecznym łąkotki mają kształt klina, podstawą skierowane są w stronę obwodową, a szczytem klina do jamy stawu. Tak więc łąkotki pogłębiają powierzchnię stawową, kości piszczelowej. Rogi przednie i rogi tylne obu łąkotek umocowane są do odpowiednio przedniego i tylnego pola międzykłykciowego kości piszczelowej. Łąkotka boczna jest krótsza i silnej zakrzywiona od łakotki przyśrodkowej. Łąkotki dzielą obwodową część stawu na piętro górne łąkotkowo-udowe i piętro dolne łąkotkowo- piszczelowe.

Torebka stawowa

Torebka stawowa (capsula articularis) ma zawiły przebieg. Warstwa włóknista torebki przymocowuje się do brzegów powierzchni stawowych na kości udowej, rzepce i kości piszczelowej, natomiast warstwa maziowa torebki stawowej ma nieco odmienny przebieg. Od przodu i boków stawu biegnie ona zgodnie z warstwą włóknistą. Od strony tylnej warstwa włóknista przymocowuje się do kresy międzykłykciowej kości udowej, a warstwa maziowa biegnie wzdłuż brzegów obu kłykci kości udowej, wyłączając dół międzykłykciowy ze ścisłej jamy stawu. Podobnie na kości piszczelowej warstwa maziowa torebki od strony tylnej wnika głęboko do stawu, wyłączając z jej ścisłej jamy wyniosłość międzykłykciową kości piszczelowej oraz pole międzykłykciowe tylne i przednie wraz z przyczepem więzadeł krzyżowych.

Więzadła

W stawie kolanowym wyróżnia się więzadła zewnętrzne i wewnętrzne.

Więzadła zewnętrzne

Więzadło poboczne piszczelowe (lig. collaterale tibiale) biegnie po stronie przyśrodkowej w postaci dość  szerokiego pasma rozpiętego od nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej do przyśrodkowej powierzchni kłykcia przyśrodkowego kości piszczelowej. W swym biegu zrasta się z torebką stawową i łąkotką przyśrodkową. Więzadło poboczne strzałkowe (lig. collaterale fibulare), węższe od poprzedniego, rozpoczyna się na nadkłykciu bocznym kości udowej, a kończy się na głowie strzałki.

Więzadło rzepki (lig. patellae) biegnie w przedłużeniu ścięgna mięśnia czworogłowego uda, od rzepki do guzowatości piszczelowej. Jest silnym, płaskim pasmem, zwężającym się ku dołowi. Po bokach tego więzadła biegną dwa troczki rzepki — przyśrodkowy i boczny (retinacula patellae mediale et laterale). Więzadło podkolanowe skośne (lig. popliteum obliquum) i więzadło podkolanowe łukowate (lig. popliteum arcuatum) wzmacniają tylną powierzchnię torebki stawowej, biegną od strony bocznej w kierunku przyśrodkowym i gubią się w torebce stawowej.

Więzadła wewnętrzne

Więzadło krzyżowe przednie (lig. cruciatum anterius,) biegnie od wewnętrznej powierzchni kłykcia bocznego kości udowej do pola międzykłykciowego przedniego kości piszczelowej.

Więzadło krzyżowe tylne (. lig. cruciatum posterius) , ułożone bardziej pionowo, rozpięte jest od wewnętrznej powierzchni kłykcia przyśrodkowego kości udowej do pola międzykłykciowego tylnego kości piszczelowej.

Więzadła krzyżowe kolana (ligg. cruciata genus) tworzą niepełną, strzałkową przegrodę stawu.

Więzadło poprzeczne (lig. transversum genus) łączy rogi przednie łąkotek. W okolicy stawu kolanowego występuje kilka kaletek maziowych (bursa synovialis), które często łączą się z jamą stawową.

Do tyłu od więzadła rzepki i poniżej rzepki znajduje się przestrzeń wypełniona przez ciało tłuszczowe podrzepkowe (corpus adiposum infrapatellare).

…i ruchy w stawie kolanowym

Ruch zgięcia się fazie i prostowania (extensio). Ruch zgięcia składa się z ruchu  toczenia i ślizgania. W pierwszej fazie zgięcia występuje ruch toczenia, tzn. kolejny m punkt kłykcia udowego styka się z kolejnym punktem kłykcia kłykcia piszczelowego, a powierzchnie stawowe rozchylają się aż do momentu napięcia więzadła krzyżowego. W tej fazie ruch toczenia przechodzi w ruch ślizgowy tzn. kolejne puenty kłykcia udowego stykają się z tym samym punktem kłykcia piszczelowego . W czasie zgięcia łąkotki przesuwają się do tyłu przy prostowaniu odwrotnie – do przodu. Zakres ruchu zgięcia stawie kolanowym może dochodzić do 170° oraz jest wypadkową skurczu mięśni zginaczy (do 130°) i sił zewnętrznych (masa ciała, siły grawitacyjne).

Ruch prostowania powoduje ułożenie długiej osi uda i podudzia w jednej linii.

Ruchy obrotowe (rotatio) odbywają się dookoła osi długiej podudzia, z wyjątkiem krańcowego położenia stawu – maksymalnego zgięcia i pełnego wyprostu. Ruch obrotowy na zewnątrz jest obszerniejszy i może dochodzić do  w tym stawie około 40° przy niewielkim zgięciu w tym stawie.

Ruch obrotowy do wewnątrz mniej obszerny od przedniego, wynosi około 10°. Ruchy obrotowe podudzia zachodzą w dolnym piętrze stawu kolanowego tj. łąkotkowo – piszczelowym.

No dobrze, skoro dowiedzieliśmy się jak wygląda kolano i jak pracuje, skupimy się na naszym głównym zagadnieniu, czyli „kolanu biegacza”.

„Kolano biegacza” – zespół przeciążeniowy pasma biodrowo – piszczelowego

Zespół pasma biodrowo-piszczelowego jest najczęstszą przyczyna bólu bocznego przedziału stawu kolanowego wśród osób biegających i drugą, po PFPS, pod względem częstotliwości występowania kontuzją przeciążeniową — 8.5%. „Kolano biegacza”, inaczej zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS), opisany został jako jednostka kliniczna pierwszy raz przez Renne w 1975 roku. Występuje u zawodników w średnim wieku, w drugiej dekadzie życia. Kolarze, narciarze, ciężarowcy, piłkarze nożni, tenisiści, to kolejne grupy sportowców, u których notuje się występowanie tej jednostki. Częste, powtarzające się tarcie pasma biodrowo-piszczelowego o nadkłykieć boczny kości udowej jest powodem powstania ITBS. Pasmo to przesuwa się ku przodowi w momencie czynności wyprostu w stawie kolanowym i ku tyłowi podczas zginania w stawie kolanowym, pozostając przez cały czas w napięciu.

Anatomia i biomechanika.

Pasmo biodrowo-piszczelowe (ITB) jest silnym, ścięgnistym pasmem, będącym kontynuacją mięśnia naprężacza powięzi szerokiej (TFL), mięśnia pośladkowego średniego i wielkiego. Dolne przyczepy zlokalizowane są na guzku Gerdy’ego, głowie kości strzałkowej i wplatają się w troczki boczne i brzeg boczny rzepki. TFL ma kształt paska, mającego początkowy przyczep tuż za kolcem biodrowym przednim (ASIS) i przyczepia się do ITB. Wymienione mięśnie odpowiedzialne są za kontrolę odwiedzenia w stawie biodrowym, ekscentrycznie rozciągają się podczas fazy podporu , oraz kontrolują wyprost w stawie biodrowym i kolanowym. Ponadto uznaje się, że tylny komponent mięśnia pośladkowego średniego i całość mięśnia pośladkowego małego odpowiadają za stabilizację głowy kości udowej w panewce podczas fazy podporu chodu. Badania biomechaniczne wykazały, że tylne włókna ITB wchodzą w konflikt z nadkłykciem bocznym kości udowej w momencie kontaktu początkowego pięty z podłożem, średnio w kącie 21,4° ± 4,3° zgięcia w stawie kolanowym. Cykliczne, powtarzające się tarcie może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, głównie pod tylnymi włóknami ITB, które uważa się, że są mniej elastyczne od przednich.

Etiologia.

Uznaje się, że błędy treningowe są podstawowym czynnikiem ryzyka ITBS, z których na pierwszym miejscu jest długotrwały bieg w tym samym kierunku po bieżni i bieg w dół. Osłabienie mięśnia pośladkowego średniego, ograniczenie funkcjonalnej ruchomości w stawie biodrowym, osłabienie mięśni zginających i prostujących w stawie kolanowym, przykurcz mięśni przywodzących w stawie biodrowym, przykurcz rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym, to kolejne czynniki ryzyka. U kolarzy, ITBS może wynikać z nieprawidłowego ustawienia wysokości siodełka, niewłaściwie dobranego rozmiaru ramy lub nieprawidłowej pozycji pedałów.

Symptomy.

Ból, często palący, kłujący, promieniujący ku dołowi, pojawia się zazwyczaj po wysiłku fizycznym. Zlokalizowany jest tuż nad nadkłykciem bocznym kości udowej, 2-3 cm ponad linią stawową. Krepitacja lub obrzęk mogą występować wokół bolesnego obszaru. Trening przez ból spowoduje zintensyfikowanie objawów i zwiększy ryzyko powstania kontuzji przewlekłej.

Badanie kliniczne

Podstawowym testem służącym do diagnozy klinicznej jest test Noble’a . Pacjent leży na boku, z kończyną testowaną na górze, zgiętą w stawie kolanowym do kąta 90°. Terapeuta stosuje nacisk na nadkłykieć boczny lub 1-2 cm powyżej. Ból pojawiający się podczas prostowania kończyny w stawie kolanowym, w kącie 30°, świadczy o ITBS.

Dodatkowymi, pomocniczymi testami są : test Thomasa i Obera, służące do oceny elastyczności mięśnia lędźwiowego, prostego uda i pasma biodro – piszczelowego. Ważna jest również ocena elastyczności mięśnia brzuchatego łydki i płaszczkowatego, supinacji i pronacji stopy oraz rotacji podudzia. W przypadku jasnej, bezdyskusyjnej diagnozy obrazowanie radiologiczne wydaje się zbędne.

Podsumowując, zaczynając przygodę z treningami, a także planując je sobie w przypadku dłuższego już trenowania, zawsze warto doedukować się w kwestii obciążeń dla organizmu związanych z daną dyscypliną. Pozwoli to mądrze przygotować jednostkę treningową

i zażegnać niepotrzebnych kontuzji.

Bibliografia :

1. Anatomia Układu Ruchu –  Zofia Ignasiak
2. Barber FA, Sutker AN. Iliotibial band syndrome. Sports Med1992

Clement DB, Taunton JE, Smart GW, et al. A survey of overuse runnin